شماری از بزرگان، اصول عقایدشان را از بچگی از تعزیه‌خوان‌ها و ملای‌های محلی گرفته‌اند و دروس حوزوی وقتی برای بازنگری آن نهفته‌های ذهنی‌شان باقی نگذاشته است.

خدا رحمت کند استاد ما مرحوم آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی را که می‌فرمود: شماری از این بزرگان، اصول عقایدشان مخصوصاً امام‌شناسی را از بچگی از تعزیه‌خوان‌ها و ملای‌های محلی طوفان البکاء و طریق البکاء خوان گرفته و در سلول‌های مغزشان ذخیره کرده‌اند!

و به حوزه هم که آمده‌اند، دروس حوزوی وقتی برای بازنگری آن نهفته‌های ذهنی‌شان باقی نگذاشته! حالا اکنون یا فقیه شده‌اند و یا فیلسوف و یا عارف و یا أدیب!

ولی هرگز اعتقادات موروثی خود را بازنگری نکرده‌اند!!!

و امامان هم در ذهنشان در هاله‌های نور در کرانه‌های افق عرشی و ملکوتی جای گرفته‌اند!!!

و دسترسی به آنان هم فقط از طریق آن تصورات ذهنی‌ای میسّر است که تعزیه‌خوانان و ملاهای منبری روستا یا شهرشان به آن‌ها القا کرده‌اند!!!

و مصیبت بزرگتر از آن، درآمیختن برخی از موهومات صوفیان و دراویش با آن همه اندوخته‌های ذهنی دوران بچگی است که سدّی محکم‌تر از سدّ اسکندر در ذهنشان ایجاد کرده که به عنوان «ولایت کبری» بر زبانشان جاری می‌شود!!!

استاد محمدعلی کوشا