حجت‌الاسلام والمسلمین کوشا اظهار کرد: من ترجمه مرحوم آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی و پس از آن ترجمه آقای حسین استادولی را برترین ترجمه‌های قرآن می‌دانم.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی استاد کوشا به نقل از خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی کوشا، قرآن‌پژوه، مترجم و منتقد برجسته حوزه ترجمه قرآن، در مورد فراوانی ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی گفت: تعداد ترجمه‌ها اگر زیاد باشد نه تنها ایرادی ندارد بلکه لازم است زیرا اولاً زبان در حال تکامل و تطور است و ثانیاً قرآن، رموزی دارد که هرکس تفسیری از آن دارد و ترجمه قرآن نیز، همان فشرده تفسیر قرآن است.
وی در مورد تقسیم‌بندی انواع ترجمه‌های قرآن افزود: من ترجمه قرآن را پنج نوع می‌دانم زیرا حالات دیگر، بینابینی آنان است و این پنج نوع عبارت از تحت‌اللفظی، تطبیقی، تفسیری، مضمونی و منظوم هستند که مضمونی را عموماً آزاد می‌نامند.
ترجمه قرآن، ریختن آب دریا در کوزه است
این قرآن‌پژوه در مورد مقایسه سختی قرآن با سختی تفسیر قرآن بیان کرد: ترجمه قرآن قطعاً از تفسیر آن سخت‌تر است زیرا در ترجمه، قالب مشخص است و باید در همان قالب، کلماتی به کار ببرید که کمترین حجم و بیشترین معنا را بدهد و مثل این است که بخواهید آب دریا را در کوزه بریزید و این کار سال‌ها زمان می‌برد در حالی که در تفسیر به قول معروف، راه باز است و جاده هم دراز است، البته این بدان معنا نیست که هر مترجمی، مفسر نیز باشد همانطور که هر مفسری نیز مترجم نیست.
وی در معرفی بهترین نوع ترجمه اظهار کرد: هر پنج نوع ترجمه برای جامعه امروزی لازم است مثلاً فایده ترجمه تحت‌اللفظی، لغت‌شناسی آن است. با این‌همه مهمترین، مشکل‌ترین و دقیق‌ترین نوع ترجمه، ترجمه تطبیقی است که ترجمه خودم نیز که به نیمه آن رسیده‌ام از همین نوع است و از جمله امتیازات این ترجمه، وجود پانوشت‌های لازم است که گاهی به بیان مراد آیه، گاهی به توضیح معانی متعدد یک واژه و لحاظ معنای مطلوب آن در آیه و گاهی به توضیح کوتاه آیه و رفع اجمال از آن پرداخته است.
این کارشناس حوزه ترجمه قرآن در مورد مهمترین عنصر در ترجمه اظهار کرد: به طور کلی در ترجمه قرآن، دو عنصر «ادب» و «هنر» داریم که باید به هر دو توجه شود، همچنین مراد از ادب؛ علوم ادبی مثل صرف، نحو، لغت و اشتقاق است و مراد از عنصر هنر؛ علوم بلاغی مثل معانی، بیان و بدیع است. همچنین اولویت دادن به عناصر مختلف در ترجمه، منوط به مبنای مترجم و نوع ترجمه است.
ترجمه آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی و استادولی را برترین می‌دانم
وی در مورد بهترین ترجمه قرآن به زبان فارسی گفت: من از میان 170 ترجمه قرآن از قرن چهارم تاکنون، 17 ترجمه را ممتاز می‌دانم به طوری که از 100 امتیاز، حداقل 90 امتیاز به آن‌ها می‌دهم، همچنین از میان این 17 ترجمه نیز دو ترجمه را برتر می‌دانم؛ اول ترجمه مرحوم آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی و پس از آن ترجمه آقای حسین استادولی را برتر می‌دانم که هردو از نوع تطبیقی هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین کوشا در مورد برترین ترجمه‌های تفسیری به زبان فارسی نیز افزود: در ترجمه‌های تفسیری نیز قبل از انقلاب ترجمه فیض‌الاسلام مصداق روشن ترجمه تفسیری بود اما بعد از انقلاب دو ترجمه دکتر مصطفی خرمدل و حجت‌الاسلام محمدرضا صفوی مصداق ترجمه تفسیری هستند.
وی در مورد تأثیر مذهب در ترجمه و تفسیر قرآن بیان کرد: مسأله شیعه یا سنی در حوزه تفسیر و ترجمه قرآن جدی نیست و فقط در چند آیه محدود است که اختلاف نظر وجود دارد و حتی بیشتر تفاسیر از اهل سنت است و در تشیع به جز مجمع البیان، المیزان، نمونه، الفرقان، من وحی القرآن و الکاشف دیگر تفسیر عصری به‌روز نداریم، لذا نباید در حوزه تفسیر میان شیعه و سنی خط کشید و به همین دلیل نیز بنده پذیرفتم ترجمه دکتر خرمدل را ویراستاری کنم و ترجمه شیخ الهند را نیز بازترجمه کردم. می‌توان گفت اختلافات شیعه و سنی در ترجمه نیم درصد و در تفسیر حدود سه درصد است.
ترجمان وحی، روان نیست
این قرآن‌پژوه در مورد ترجمان وحی (ترجمه بر اساس الفرقان) اظهار کرد: تفسیر الفرقان آیت‌الله صادقی که کتاب تفسیری سال نیز شده است انصافاً مطالب جدید فراوانی دارد و از تفاسیر اجتهادی اصلی به حساب می‌آید اما در حوزه ترجمه، واقعیت این است که ترجمه ایشان روان نیست و ایشان باید نگاه تفسیری خودشان را به کسانی که در نثر فارسی تبحر دارند می‌سپردند.
وی تصریح کرد: وقتی پسر آیت‌الله صادقی به من گفت شما ترجمه را ویراستاری کن، من قبول کردم اما وقتی چند نمونه از کار را دید منصرف شد چون برداشتش این بود که چیزی از ترجمه نمی‌ماند در حالی که اگر می‌پذیرفت، من این ترجمه را احیا می‌کردم تا به نام آیت‌الله صادقی بماند.
ترجمه قمشه‌ای، غلط دارد
این منتقد جدی حوزه ترجمه قرآن در مورد ترجمه قمشه‌ای اظهار کرد: این ترجمه در زمان خودش هم از نظر روان بودن نثر و هم از نظر تفاسیری که داشت بی‌رقیب بود و به همین دلیل نیز شهرت پیدا کرد و چون حق‌التألیف نمی‌گرفت هر ناشری مجاز بود آن را چاپ کند که طبیعتاً ناشران نیز با سرعت زیاد به چاپ آن پرداختند.
وی در پایان افزود: در نهایت کار به جایی رسید که شاهد هستیم نسخه‌های مختلف ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای با یکدیگر هماهنگ نیستند زیرا هر ناشری در این ترجمه اعمال سلیقه کرده است تا جایی که آقای خرمشاهی در کتاب قرآن‌پژوهی، 150 ایراد بر این ترجمه نوشته است. همچنین بهترین نسخه‌ای که از این ترجمه موجود است همان نسخه‌ای است که آقای استادولی تصحیح کرده‌اند هرچند آقای استادولی نیز فقط به دنبال تصحیح غلط‌های بزرگ آن بوده‌اند.
