علامه فضل‌الله از جمله مراجعی بود که در تعیین روز عید فطر، از محاسبات علمى و فلکى بهره می‌گرفت.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی استاد کوشا، در دوران معاصر روش کشف آغاز ماه قمری بین بسیاری از علما و مراجع دینی محل بحث بوده است. در این بین علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله نظر جالبی داشت که در ادامه به انضمام بیاناتی از استاد محمدعلی کوشا آمده است.
نظر علامه فضل‌الله دربارۀ آغاز ماه قمری
مسئلۀ ماه‌ها مربوط به نظام خلقت و آفرینش است و پدید آمدن این نظام پیش از خلقت انسان و چشم‌ها بوده است. لذا آغاز و پایان هر ماه تابع رؤیت ما نیست و ارتباطى با دیده شدن یا نشدن هلال ماه ندارد...
اما اینکه در حدیث شریف نبوى از مسئلۀ «رؤیت» سخن به میان آمده است، در حقیقت اشاره به یکی از وسایل معرفت و علم دارد.
من گاهى که با برخى از مردم در این‌باره صحبت مى‌کردم مثالى عامیانه می‌زدم؛ مثلاً دوست‌تان به شما گفت اگر فلانى را دیدى مرا از وجودش مطلع کن، اما شما آن شخص را نمی‌بینى ولى آن فرد به وسیلۀ تلفن با شما تماس مى‌گیرد و شما با این مکالمۀ تلفنى علم پیدا مى‌کنى که وى در شهر حضور دارد، در این صورت آیا حضور وى را به دوست خود اطلاع نمى‌دهى؟ بله، حتماً اطلاع مى‌دهى زیرا جملۀ «اگر آن فرد را دیدى» یعنى اگر از وجودش در شهر اطلاع پیدا کردى، پس رؤیت در اینجا موضوعیت ندارد.
در مسئلۀ هلال ماه نیز، رؤیت یکی از وسایل علم به آن است و ما مى‌بینیم که در این زمینه محاسبات نجومى دقیق‌تر از رؤیت هستند چراکه در بسیارى از مواقع به علت آب و هواى نامساعد یا آلودگى هوا امکان رؤیت نیست و یا امکان خطاى در مشاهده وجود دارد.
به این دلیل من در اجتهادم بر استفاده از محاسبات دقیق علمى و نجومى در این مسئله تأکید دارم و بر این عقیده‌ام که اگر بر طبق داده‌هاى علمى، صرف امکان رؤیت هلال در هر منطقه‌اى از عالم که در جزئى از شب با ما مشترک است، مقدور باشد، حکم به ثبوت هلال و شروع اول ماه جدید مى‌کنیم.
بیانات استاد کوشا دربارۀ آغاز ماه قمری
با دقت در آیات قرآن دانسته می‌شود که نقش دیدن ماه تنها راه و طریقی برای دانستن اول ماه بیان شده است و لذا از هر طریق دیگری همچون صورت‌های فلکی، علم به دخول ماه حاصل شد برای حکم به دخول ماه کافی خواهد بود، در این‌باره بحث محققانهٔ مرحوم آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی دربارهٔ حکم طلوع فجر در شب‌های مهتابی بسیار راهگشاست. (ر. ک: پژوهش‌های قرآنی، از آیت‌الله صالحی نجف‌آبادی، مقالۀ لیالی مقمره، نشرکویر، تحقیق: محمدعلی کوشا).
ضمناً امید است که با واقع بینی به قضیۀ رؤیت هلال پرداخته شود. اندکی هم که شده است از لاک آخوندبازی که برای نسل آگاه و عالم امروزه نتیجه‌اش به سخره گرفتن این قشر است دست بکشیم! زمین به دو نیمکرۀ شب و روز در اثر گردش به دور خود در مقابل تابش خورشید تقسیم می‌شود. در هر یک از این دو نیمکره چه با چشم مسلح و یا غیرمسلح هلال دیده شود برای تمامی ساکنان آن نیمکره ـ هرچند با اختلاف افق ـ اول ماه محسوب می‌شود. اگر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) اکنون در میان ما می‌بود آیا همین معرکه‌گیری ما آخوندها را بر این مردمان اِعمال می‌نمود که ما بر مردم عوام تحمیل می‌کنیم! بیاییم اندکی از جمود بر الفاظ منقولات بکاهیم و به حکم خرد و دانش و روح حقیقت‌گوی اسلام نزدیک‌تر شویم. آیا در فرض تحقق حکومت واحد جهانی موعود و مطلوب ما هم برای جغرافیای مناطق گوناگون نیمکره هم همین بساط متحیرانۀ توده‌های مؤمن و مسلم را می‌گسترانیم؟! یا تسلیم واقعیت‌های طبیعی و علمی خواهیم شد؟
